آشنایی با برخی نکات و تکنیک های صوتی و لحنی جالب استاد مصطفی اسماعیل

هشدار!!

این مطلب کمی فنی و کمی تخصصی می باشد و ممکن است شما را خواب آلود نماید!!

برو تلاوتــــــــــــــ های ماندگار

 

برخی از مهم ترین نکات تلاوت استاد مصطفی اسماعیل به طور خلاصه (چکیده سبک استاد):

1-شروع تلاوت از کف صدا

اتفاقا استاد در جوانی (دهه 1940 و 1950 میلادی) از بم کافی برخوردار بوده است و بم صدای ایشان با بم صدای استاد محمد صدیق منشاوی بسیار نزدیک بوده - حداکثر تفاوت آنها یک پرده می باشد.

اتفاقا بسیاری از تلاوت های استاد، پایین تر از تلاوت استاد منشاوی آغاز می گردد. بدین منظور به تلاوت سوره های قصص علق قدر یا بقره طارق انشراح (نسخه های با دور اصلی) مراجعه گردد.

این موضوع بدین جهت مطرح شد زیرا که برخی معتقدند صدای استاد از بم کافی برخوردار نبوده است.

تذکر: در ضمن این نکته قابل توجه است که صدای انسان ها معمولا در سنین شصت سالگی و بالاتر از قسمت بم آن کاسته شده و زیرتر می گردد بهمین جهت استاد در دهه هفتاد میلادی دیگر اصراری (به مانند آنچه در تلاوت های دهه 1950 از ایشان می شنویم) به شروع تلاوت از درجات کف صدا ندارد.

2-معمولا در بیات مقدماتی (بیات مقدماتی: مقام بیات همراه با نغمه ها و فرعیات آن که در اکتاو اول اجرا می گردد) از مقام فرعی شوری و جنس حجاز در فضای بیات، به طور مبسوط استفاده می گردد که این شیوه در دهه 1960 به بعد (دوره دوم)  گسترده تر شده است.

تبصره : ما دوران تلاوت استاد را (از زمانی که آثار ایشان ضبط شده اند) به دو دوره:

الف-از سال 1945تا ابتدای دهه1960 و

ب- از اواسط دهه 1960 تا پایان عمر ایشان 1978 میلادی تقسیم بندی نموده ایم.

 

3-استاد معمولا از نغمه ای در ثلاثی بیات و با محوریت درجه سوم بیات تلاوت خود را آغاز می نماید ولی گاهی از نغمات دیگر نیز تلاوت را آغازیده اند.

 

4-شیوه استاد در اجرا در مقام بیات و همچنین اوج گیری روش تدریجی همراه با حوصله و صبر فراوان است و ایشان علاقه ای به حرکات ناگهانی (بدون آماده سازی ذهن مستمعین و گرم شدن حنجره خود) ندارد.

 

5-اوج گیری استاد معمولا به روش اکتاوی است که ایشان قبل از ورود به اکتاو دوم صدا، از ترکیب راست-بیات (مقام فرعی نوروز راست) به عنوان واسطه استفاده می نماید.

یکی از نکات جدایی ناپذیر سبک استاد، همین بازگشت به ترکیب راست-بیات (نوروز راست) در پایان اوج بیات است. یعنی در واقع استاد با اجرای اوج بیات معمولا بازهم با برگشت به نوروز راست، تلاوت را در بیات ادامه می دهد. (تعبیری جدید این است که میتوان گفت مجددا بیات را از ابتدای اکتاو دوم آغاز می نماید)

 

6-یکی از نکات جالب تلاوت استاد در اکتاو دوم، این است که معمولا از بیات حسینی در اکتاو دوم صرفنظر می نمایند (استاد کامل یوسف نیز معمولا همین گونه است) در صورتی که یکی از نغمه های پرکاربرد تلاوت بسیاری از قاریان از نسل های مختلف در اکتاو دوم (اوج بیات)، بیات حسینی است. (مانند استاد شعیشع از قاریان هم نسل شیخ مصطفی) 

 

7-استاد علاقه بسیار ویژه ای به مقام بیات دارد فلذا زمان زیادی را به این مقام و فرعیات آن اختصاص می دهد.

 

8-یکی از ستون های تلاوت استاد، اجرای اوج مقام بیات در مقام فرعی شوری است که این نکته، جزء جدایی ناپذیر تلاوت استاد است. (استاد کامل یوسف و استاد محمود علی البناء نیز زیاد از شوری در اوج بیات استفاده نموده اند)

ولی قاریان دیگر معمولا خیلی کمتر از شوری در اکتاو دوم استفاده می نمایند. جایگزین آنها در اوج بیات، مقام حسینی یا خود اوج بیات با ترکیب (بیات-کرد منفصل) است

تذکر: مقام حسینی، ترکیب بیات-بیات به شکل منفصل (یا فرم دوم آن ترکیب بیات-راست متصل) می باشد و با نغمه بیات حسینی فرق دارد. بیات حسینی یکی از گوشه های مقام بیات است که شاهد این نغمه درجه پنجم بیات است. در ضمن مقام حسینی، خود نغمه حسینی دارد.

 

9-گفتیم که استاد از اوج شوری در تلاوت زیاد استفاده می نماید. نکته جالب این است که اوج شوری تا درجه هفتم بیات ادامه می یابد و یک پرده از دو اکتاو کمتر است. پس گاهی استاد بعد از آن بلافاصله از بیات محیر برای تکمیل درجه هشتم بیات استفاده می کند که به عنوان نمونه در تلاوت سوره های حجرات ق شرح توحید، در مرتبه دوم که ق والقرآن المجید را در اوج شوری می خوانند از بیات محیر نیز استفاده نموده اند تا دو اکتاو مساحت صدا تکمیل گردیده باشد.

 

10-استفاده از نغمه بیات عجمی (درجه ششم بیات) در اوج (در اکتاو دوم) نیز از نکات جالب تلاوت استاد است که در تلاوت قاریان دیگر کمتر شنیده شده است. همچنین گاهی استاد نغمه گردانیه بیات (درجه هفتم بیات) را در اوج اجرا نموده که نگارنده بدین شکل در تلاوت دیگر قراء بزرگ بیاد ندارد.

نمونه ای از هر دو در تلاوت حجرات ق شرح اخلاص وجود دارد که دعوت می شود جهت آشنایی با آنها به تحلیل این تلاوت که در تلاوت های ماندگار درج شده مراجعه نمایید.

 

ادامه دارد

 

مجموعه تحلیل حرفه ای منتشر گردید
(کلیک نمایید)
 

 

و در آخر کار

 

[ به به کانال و مدرسه تلاوت حرفه‌ای ما را هم یک نگاهی بیندازید (در اینستاگرام - تلگرام - ایتا) ]

 

روی عنوان های زیر کلیک کنید!

 

صفحه اینستاگرام قاریان حرفه‌ای [ مدرسه تلاوت ]  [درجه 1  + حرفه ای ]

 

صفحه تلگرام قاریان حرفه ای

 

صفحه ایتا قاریان حرفه ای [ مدرسه تلاوت ]